CHỦ ĐỀ A: Máy tính và xã hội tri thức

Bài 1: Dữ liệu, thông tin và xử lí thông tin

• Nguồn thông tin và dữ liệu: Thế giới xung quanh, bao gồm con người, sự vật và sự việc, là nguồn thông tin vô tận. Con người tiếp nhận tín hiệu qua các giác quan và chuyển thành thông tin. Dữ liệu là các tín hiệu được đưa vào thiết bị số để lưu trữ hoặc gửi đi qua đường truyền.
• Quan hệ giữa thông tin và dữ liệu: Trong cuộc sống hàng ngày, con người thường xuyên lưu trữ và trao đổi thông tin bằng cách chuyển đổi thông tin thành dữ liệu.
• Phân biệt dữ liệu với thông tin: Thông tin có thể biểu diễn dưới nhiều dạng khác nhau, trong khi dữ liệu là hình thức thể hiện của thông tin. Thông tin là kết quả đầu ra của quá trình xử lý dữ liệu.
• Tin học và xử lí thông tin trong tin học: Tin học là ngành khoa học nghiên cứu các phương pháp và quá trình tổ chức, lưu trữ, xử lý, và truyền dẫn thông tin tự động bằng các phương tiện kỹ thuật, chủ yếu bằng máy tính. Máy tính xử lý thông tin bằng cách chuyển dữ liệu thành thông tin số hoá.
• Công nghệ thông tin: Là tập hợp các phương pháp khoa học, phương tiện và công cụ kỹ thuật hiện đại (chủ yếu là máy tính và viễn thông) để khai thác và sử dụng hiệu quả tài nguyên thông tin.
• Các bước xử lí thông tin của máy tính: Máy tính thực hiện xử lý thông tin qua ba bước: Nhận dữ liệu vào, chuyển dữ liệu số; Xử lí dữ liệu; Đưa kết quả xử lí ra cho con người.
• Tháp dữ liệu – thông tin – tri thức: Hình thành từ quá trình xử lý dữ liệu thành thông tin, và từ thông tin thành tri thức.

Bài 2: Sự ưu việt của máy tính và những thành tựu của Tin học

• Sự ưu việt của máy tính:
  • Máy tính tính toán rất nhanh: Tốc độ tính toán được đo bằng flops (Floating-point Operations Per Second). Siêu máy tính có thể thực hiện hàng trăm triệu tỉ phép tính mỗi giây.
  • Thiết bị số có thể lưu trữ lượng dữ liệu khổng lồ: Các thiết bị số hiện đại nhỏ gọn, đáng tin cậy và có khả năng lưu trữ dữ liệu lớn. Các đơn vị lưu trữ bao gồm Byte, Kilobyte, Megabyte, Gigabyte, Terabyte, Petabyte, Exabyte, Zettabyte, Yottabyte.
  • Máy tính có khả năng làm việc tự động và chính xác: Máy tính có thể hoạt động liên tục 24/7 và thực hiện các tác vụ với độ chính xác cao theo chương trình đã thiết lập.
• Những thành tựu của Tin học:
  • Khởi đầu của tin học: Lịch sử tin học hiện đại bắt nguồn từ sự ra đời của máy tính điện tử, với đóng góp quan trọng của Alan Turing. Ngôn ngữ lập trình đầu tiên xuất hiện vào những năm 1950.
  • Internet thay đổi xã hội loài người: ARPANET, tiền thân của Internet, ra đời năm 1969, và Internet đã kết nối mọi người trên toàn cầu. Việt Nam bắt đầu cung cấp dịch vụ Internet từ năm 1997.
  • Trí tuệ nhân tạo đã thắng con người trong một số trò chơi đấu trí: Máy tính Watson của IBM (2011) và AlphaGo của Google (2016) là những ví dụ nổi bật.
  • Trí tuệ nhân tạo đã thắng con người trong một số môi trường khác: AI đã chứng minh khả năng vượt trội trong nhiều lĩnh vực khoa học và hỗ trợ các hoạt động xã hội, như robot Grace trong chẩn đoán COVID-19.

Bài 3: Thực hành sử dụng thiết bị số

• Thực hành sử dụng máy tính đúng cách: Bao gồm việc sắp xếp biểu tượng, không mở quá nhiều ứng dụng, tắt máy đúng cách sau khi lưu kết quả và tránh tắt máy đột ngột.
• Đảm bảo an toàn dữ liệu cá nhân: Yêu cầu sử dụng mật khẩu mạnh, thay đổi thường xuyên, tránh gửi thông tin cá nhân qua email không an toàn, kiểm tra thiết bị USB trước khi sử dụng, và sao lưu dữ liệu quan trọng.
• Thực hành khai thác tính năng mở rộng của điện thoại thông minh: Bao gồm việc quan sát, thực hiện các tác vụ, đặt chế độ rung/bay, thiết lập/đổi mật khẩu, đọc/gửi email, và quản lý danh bạ.
• Sử dụng phần mềm trên điện thoại thông minh: Các thao tác cơ bản như tùy chỉnh ảnh, phim, duyệt Internet, tìm kiếm, tải xuống và cài đặt ứng dụng.

Bài 4: Tin học trong phát triển kinh tế – xã hội

• Các ứng dụng công nghệ thông tin: Công nghệ thông tin hỗ trợ thu thập, lưu trữ, xử lý thông tin và phát triển các công cụ kỹ thuật.
  • Chính phủ điện tử và doanh nghiệp số: Chính phủ điện tử (E-Government) điều hành qua mạng. Doanh nghiệp số ứng dụng công nghệ thông tin trong sản xuất kinh doanh.
  • Chuyển đổi số các dịch vụ: Diễn ra rộng rãi trong ngân hàng (E-Banking, Mobile Banking), y tế (Digital Healthcare) và giáo dục (E-Learning).
• Xã hội tri thức và kinh tế tri thức: Xã hội tri thức là xã hội dựa trên việc không ngừng tạo ra và sử dụng hàng loạt tri thức trong mọi lĩnh vực, với sự trợ giúp của công nghệ thông tin và truyền thông hiện đại . Kinh tế tri thức dựa trên việc tạo ra, phân phối, sử dụng tri thức và thông tin. Công nghệ thông tin và truyền thông là trụ cột phát triển kinh tế tri thức.
• Khai thác tri thức từ dữ liệu: Công nghệ thông tin giúp rút trích tri thức từ dữ liệu và thông tin.
• Đồ dùng và thiết bị thông minh: Có khả năng xử lý thông tin, kết nối và tương tác với các thiết bị khác, ví dụ: điện thoại thông minh, TV thông minh, robot hút bụi.
• Các cuộc cách mạng công nghiệp:
  • Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất: Thế kỷ XVIII, động cơ hơi nước.
  • Cách mạng công nghiệp lần thứ hai: Cuối thế kỷ XIX, điện và động cơ điện.
  • Cách mạng công nghiệp lần thứ ba: Những năm 1970, máy tính và thiết bị số.
  • Cách mạng công nghiệp lần thứ tư: Đang diễn ra, tập trung vào Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo, robot, công nghệ nano, sinh học.
• Internet vạn vật và máy móc thông minh trong Cách mạng công nghiệp lần thứ tư: Công nghiệp 4.0 thúc đẩy sản xuất thông minh, tích hợp vật lý và kỹ thuật số thành hệ thống thực ảo thông qua IoT.